Esasında göç kararları genellikle bir dizi itici faktör (kaynak ülkeden ayrılmaya zorlayan) ve çekici faktör (hedef ülkeyi cazip kılan) ile şekillenir. Şimdi bunlara tek tek bakalım:
Ekonomik Nedenler
İşsizlik, düşük gelir veya yoksulluk itici etki yaparken; başka bir ülkedeki daha yüksek ücretli iş imkanları, işçi talebi veya yaşam kalitesi yüksekliği çekici faktörlerdir.
Örneğin, Almanya ve Hollanda gibi ülkelerde nitelikli iş gücü açığı bulunması, bu ülkelere yönelik iş göçünü teşvik etmektedir. 2022 yılında Almanya’da tespit edilen 1,74 milyon açık iş pozisyonu (tüm zamanların en yüksek seviyesi), vasıflı göçmen ihtiyacını açıkça ortaya koymuştur. Bu açığı kapatmak için Almanya, 2023’te yeni göç yasalarıyla üçüncü ülkelerden vasıflı işçilerin gelişini kolaylaştırmayı hedeflemiştir. Bu sayede yüzbinlerce yeni göçmen Almanya’ya gelmiştir.
EuroStat verilerine göre güncel olarak, Mart 2025 itibarıyla, Almanya’da iş başvurusu bekleyen açık pozisyon sayısı yaklaşık 1.165.684 olarak kaydedilmiştir. Benzer şekilde Hollanda da “yüksek nitelikli göçmen (Highly Skilled Migrant — HSM)” programıyla ihtiyaç duyulan alanlarda yabancı çalışanları çekmeye çalışmaktadır. Türkiye, Hollandaya nitelikli göçmen gönderen ilk dört ülke arasında yer almaktadır (Diğerleri Hindistan, Çin ve Rusya olarak sıralanabilir).
Sosyal Nedenler
Daha iyi eğitim olanakları, ailesel bağlar, toplumsal cinsiyet eşitliği veya özgürlükler gibi sosyal koşullar da çekici olabilir. Örneğin, genç nüfus arasında yurt dışında kaliteli eğitim alma isteği güçlü bir göç sebebidir.
Avrupa ülkelerindeki üniversitelerde okumak isteyen öğrenciler, Erasmus+ gibi programlar ve burs imkanları sayesinde Avrupa’ya yönelmektedir. 2023 yılında AB ülkelerine eğitim amacıyla verilen oturma izinlerinde %13,5 artış görülmüş ve 534 binin üzerinde kişi öğrenci vizesi almıştır. Türkiye ise AB’ye öğrenci olarak en fazla vize alan ilk 10 ülke arasında yer alıyor.
Siyasi Nedenler
Savaş, iç karışıklık, insan hakları ihlalleri, baskıcı rejimler gibi itici faktörler, insanların can güvenliği arayışıyla ülke değiştirmesine yol açar.
Örneğin, Suriye iç savaşı milyonlarca insanı komşu ülkelere ve Avrupa’ya göçe zorlamıştır. 2011’den bu yana Türkiye, 3,5 milyon civarında Suriyeli’ye ev sahipliği yaparak dünyada en fazla mülteci barındıran ülke konumuna gelmiştir.
Yine 2022’de Rusya’nın Ukrayna’yı işgali, Avrupa’da II. Dünya Savaşı’ndan bu yana en büyük kitlesel nüfus hareketlerinden birini tetiklemiş ve 2025 yılı itibarıyla Avrupa Birliği genelinde yaklaşık 6 milyon Ukraynalı geçici koruma altında diğer AB ülkelerine geçmiştir. AB genelindeki toplam sayı ise 13 Milyona ulaşmış durumdadır.
Demografik ve Çevresel Nedenler
Nüfus artışı ve genç işgücü fazlası olan ülkelerde insanlar iş bulmak için dışarıya yönelirken, yaşlanan nüfus yapısına sahip ülkeler yabancı iş gücüne ihtiyaç duyup göç çekmektedir. Örneğin Almanya’da doğum oranlarının düşük ve yaşlı nüfusun yüksek olması, iş gücü açığını kapatmak için göçmen kabulünü kritik hale getirmiştir.
Ayrıca iklim değişikliği ve çevresel felaketler de giderek önemli bir göç faktörü haline gelmektedir. Kuraklık, su kaynaklarının tükenmesi veya deniz seviyesinin yükselmesi gibi çevresel itici faktörler, özellikle Afrika ve Asya’nın bazı bölgelerinde kitlelerin göç etmesine yol açabilmektedir.
Son yıllarda Türkiye’de ekonomik dalgalanmalar ve işsizlik nedeniyle yurt dışına göç edenlerin sayısında belirgin artış gözlenmektedir. TÜİK verilerine göre 2023 yılında Türkiye’den ayrılan kişi sayısı 714.579’a ulaşmış ve bu, bir önceki yıla göre %53’lük bir artışı temsil etmektedir. Bu göç edenlerin %55,2’si erkek, %44,8’i kadındır. Son beş yılda Türk vatandaşlarının yurtdışına göçü %243 oranında artmıştır. Bu büyük artış, özellikle genç ve eğitimli nüfusun (örneğin 25–29 yaş grubu) daha iyi kariyer ve yaşam koşulları arayışıyla yurt dışına yöneldiğini göstermektedir.
Bir sonraki yazımızda “Küresel Göç Trendleri ve Avrupa Bağlamı” üzerinde duracağız.
