Misafir Yazar – Salih Ergün
| Bölüm-2-
Önceki bölümde, Terörle Mücadelede İstihbaratın Rolünü incelemiştik. Bu bölümde de bu kapsamda İnsansız Hava Araçlarının kullanım alanına değinerek konuyu daha geniş planda incelemeye çalışacağız.
Terörle mücadelede geleneksel insan-yoğun tekniklerden insansız platformların kullanımına geçişin başlamasıyla birlikte en çok öne çıkan sistemler İnsansız Hava Araçları (İHA) olmuştur.
Terör örgütlerinin başlangıçta ellerinde bulundurduğu asimetrik üstünlüğü minimize ederek, bilgi ve istihbarat üstünlüğünü kontrol etmesi nedeniyle İHA’ların önemi giderek artmaktadır. Muharebe alanını genişletmeleri, keşif ve gözetleme imkân kabiliyetlerini daha az risk ve daha yüksek doğrulukla icra fırsatı sunmaları sayesinde güvenlik uygulamaları açısından 1990 ile başlayan dönem “İHA Devri” olarak kabul edilmektedir. İHA’ların gelecek dönemde pilotlu uçakların da aralarında bulunduğu birçok askeri sistem ve teknolojinin yerini alacağı da öngörülmektedir[i].
Güvenlik güçlerinin kuvvet yapısıyla bütünleştirilmiş İHA’ların muharebe yeteneği bakımından bir kuvvet çarpanı olduğunu söyleyebiliriz. Karar vericilerin görevlerini kolaylaştırması, daha az kuvvet ihtiyacı ve daha az zayiat oranları ile özellikle istihbarat oluşturma yeteneği kapsamında keşif ve gözetleme uygulamalarına yeni bir çehre kazandırması bakımından İHA’lar başat bir rol oynamaktadır. Bununla birlikte sahip oldukları elektro-optik kameralar, sensör ve radar sistemleri sayesinde sağladıkları görüntü istihbaratı ile karar vericilerin daha esnek ve hızlı bir karar verme mekanizması oluşturmasına da olanak sağlamaktadırlar[ii].
İnsansız Hava Aracı Nedir?
İnsansız Hava Araçları (İHA), otomatik veya uzaktan komuta sistemi ile aerodinamik kuvvet kullanarak havalanan, pilotsuz olarak uçurulan ve faydalı yük taşıyabilen hava araçları olarak tanımlanabilir. İnsansız hava araçlarına görevlerini yapmasını mümkün kılan Yer Kontrol İstasyonu (YKİ), Yer Veri Terminali (YVT) ve diğer altyapı birimlerinin eklenmesiyle oluşan yapıya da İnsansız Hava Aracı Sistemleri adı verilmektedir[iii].
İnsansız Hava Araçlarının Kullanım Alanları
İlk örnekleri 19’uncu yüzyıl sonlarında görülmeye başlanan İHA’lar 1970’lerden itibaren modern anlamda konvansiyonel ve asimetrik çatışma ortamlarında kullanılmaktadırlar. Dünya ordularında çoğunlukla gözetleme ve hedef tespiti gibi istihbari amaçlarla kullanılan İHA’ların Türk Silahlı Kuvvetleri’nin de aralarında bulunduğu gelişmiş ordularda silahlı versiyonlarının kullanılma eğiliminde de önemli bir artış görülmektedir[iv]. İHA’ların mevcut ve öngörülen imkân ve kabiliyetlerinden bazıları şunlardır:
- İstihbarat, keşif ve gözetleme
- Terörle Mücadele
- Sınırların kontrolü ve korunması
- Mayın arama ve imha
- Kaçakçılık ile mücadele
- Kimyasal, biyolojik ve radyolojik tarama[v]
İHA’ların görev alanları ve bu görev alanlarına yönelik fonksiyonları tasnif edildiğinde beş ana başlık ön plana çıkmaktadır. Bunlar; İstihbarat ve Keşif/Gözetleme, Taarruz, Elektronik Harp, Hedef Simülasyonu ve Özel Görevlerdir. Ana görev başlıkları altında sıralanan görev sahalarının alt fonksiyonları ise Şekil-1’de sunulmuştur[vi].
İnsansız Hava Araçlarının Terörle Mücadelede Kullanımı
Terör örgütlerinin konvansiyonel kuvvetler karşısında sahip oldukları; araziden faydalanma, küçük gruplar halinde hareket etme ve bu sayede gizli kalabilme gibi asimetrik üstünlükleri İHA’ların 2000’li yıllardan itibaren terörle mücadelede kullanılması ile beraber minimize edilmeye başlanmıştır. Günümüzde İHA’lar terörle mücadele eden birçok gelişmiş ülkede terör operasyonlarının olmazsa olmaz bileşenleri konumundadır. Gelişen teknolojisi sayesinde icra edilen operasyonlarda ve üs bölgelerinde konuşlanmalarda İHA’lar keşif ve gözetleme ihtiyacını gerçek zamanlı olarak karşılayabilmektedirler[vii]. İHA’lar mayın ve el yapımı patlayıcı maddelerin tespitinde de kullanılabilmektedir. İHA’ların terörle mücadelede son yıllarda bu kadar yaygın ve etkili şekilde kullanılmasında kullanıcılara sunduğu başlıca avantajları şunlardır;
- Küçük boyut ve daha düşük ses seviyeleri sayesinde tespiti zor sistemlerdir.
- Keşif yapılan bölgede uzun süreler havada kalabilmekte,
- Alçak irtifadan uçuşa imkân tanımakta ve düşman ateşi altında da görevlerini yapabilmektedirler.
Bütün avantajlarının yanında İHA’ların en önemli dezavantajı hava savunma sistemlerine karşı zayıflığıdır. Terör örgütlerinin sahip olduğu silah sistemlerine bağlı olarak bu hassasiyet yerden havaya füzelerle istismar edilmeye açıktır. Bu nedenle İHA’lar, eşit ve simetrik kuvvetlerin mücadelesinde olmasa da, teknolojik üstünlüğe sahip olan tarafın, karşısında bulunan asimetrik düşmanın avantajlarını minimize etmesine olanak sağlayan sistemlerdir[viii].
Gelişmiş ülkelerde terörle mücadelede yaygın olarak kullanılan Silahlı İHA’lar (SİHA), terör örgütlerinin ağırlık merkezi olan lider kadronun etkisiz hale getirilmesinde şimdiye kadar üretilmiş en etkili sistem olarak kabul edilmektedir. Bunun yanında, SİHA teknolojisine sahip ülkelerde, örgütlerin lider kadrolarına yönelik düzenlenen operasyonlarda, tespit edilen tehditlerin teşhisi ve “Hedef Doğrulaması”nda yapılan hatalar neticesinde sivil kayıplara da sebep olunmaktadır (McManus, 2009). Bu durumda mevcut teknoloji ile İHA’larda hedef teşhis imkânının yeterli olmadığı söylenebilir. Zira bir bölgede bir insan topluluğunun İHA’lar ile tespit edilmesi ve bahsedilen bölgenin sivillerin genelde kullanmadığı bir bölge olduğunun da biliniyor olması oradaki insanların her zaman ve tamamen terörist olacağı anlamını taşımayabilir. Bu nedenle hedef tespit ve teşhis sistemlerinin, tespit edilen tehditlerin silahlı olup olmadığını, patlayıcı madde durumunu da ortaya koyacak şekilde geliştirilmesi gerekmektedir. Bu şekilde ortaya koyulacak deliller sayesinde güvenlik güçlerinin mücadelesinin terör örgütleri tarafından propaganda aracı olarak kullanılmasının önüne geçilirken, ülke ve dünya kamuoyu nezdinde haklılığını da öne çıkaracaktır. İHA’ların artan kullanım oranı (Hellmore, 2009) gelecekte pilotlu savaş uçaklarının yerini insansız versiyonlarına bırakacağına dair bir öngörüyü doğurmuş ve bu vizyona yönelik çalışmaların ilk ürünleri de ortaya çıkmaya başlamıştır[ix].
İnsansız Hava Araçlarında Faydalı Yük Kavramı
İnsansız Hava Araçları, üzerlerinde taşıdıkları faydalı yükler marifetiyle görevlerini icra ederler ve bu sistemler İHA’ların varlıklarının gerçek sebebidirler. Faydalı yükler genellikle keşif ve gözetleme görevlerinde kullanılan kamera sistemleri ile daha gelişmiş örneklerinde bulunan silah sistemleridir. Keşif/Gözetleme görevlerinde kamera sistemlerine eklenen lazer alt sistemleri sayesinde İHA’larda hedef tespiti yapılabilmektedir. Synthetic Aperture Radar (SAR) ve Hareketli Hedef Göstergesi (Moving Target Indicator-MTI) teknolojilerini kullanan radar sensörleri keşif ve gözetleme faaliyetlerinin gerçekleştirilebilmesi için gerek duyulan sistemlerdir. Elektronik Harp ve Sinyal İstihbaratı alt sistemleri de yine İHA’larda kullanılan temel faydalı yüklerdendir[x].
İHA’larla keşif ve gözetleme görevlerinde hedef tespit ve teşhisinin en etkili şekilde sağlaması bakımından ihtiyaç duyulan en önemli yetenek, tespit edilen tehditlerin hedef olarak doğrulanması, yani teşhisidir. Bu bakımdan tespit edilen tehditlerin hedef olarak tanımlanabilmesi ve bu tehditlere karşı önleyici veya etkisiz hale getirmeye yönelik tedbirlerin alınması için en önemli göstergeler; silah, patlayıcı ve benzeri yasadışı unsurların şahıslar üzerinde tespit edilmiş olmasıdır.
Meskûn mahaller terör örgütlerinin ihtiyaçlarını temin etmek ve propaganda yapmak maksadıyla yoğun olarak kullandıkları bölgelerdir. Meskûn mahallerde daha fazla hassasiyet arz eden hedef tespit ve teşhis faaliyeti teröristlerin keşif/gözetleme vasıtalarından korunmak maksadıyla sivil vatandaşlar gibi giyinerek silahlarını veya üzerlerinde bulunan patlayıcı maddeleri saklamak suretiyle zorlaştırdıkları bir görevdir. Sınır bölgelerinde kaçakçılık yapan gruplar arasında saklanarak sınır hattını geçmek de terör örgütlerinin yoğun olarak başvurduğu bir yöntemdir. Dolayısıyla İHA’larda, tehditlerin tespitinde olduğu gibi tespit edilen tehditlerin hedef olarak teyidi ile teşhisine de imkân tanıyan bir teknolojiye ihtiyaç duyulmaktadır. Bu sayede “masum-terörist” ayrımının daha objektif ve yüksek doğrulukla yapılması sağlanabilir.
Bir sonraki yazıda Terahertz kavramına yakından bakarak ve bu teknolojinin faydalı yük olarak İHA’larda kullanımına doğru konuyu genişletmeye çalışacağız.
[i] Center for Security Studies (CSS), (2010). The Military Utility of Drones, ETH Zurich, No.78
[ii] The U.S. Air Force, (2005 ). The U.S. Air Force Remotely Piloted Aircraft and Unmanned Aerial Vehicle Strategic Vision
[iii] Gertler, J. (2012). U.S. Unmanned Aerial System, Congressional Research Service Report
[iv] Cole, C, Dobbing,M ve Hailwood, A, (2010). Convenient Killing: Armed Drones and the Playstation Mentality Report
[v] Akyürek, S, Yılmaz, M.A. ve Taşkıran, M. (2012). İnsansız Hava Araçları, Muharebe Alanında ve Terörle Mücadelede Devrimsel Dönüşüm, BİLGESAM Raporu No. 53, Ankara
[vi] Savunma Sanayi Müsteşarlığı, (2011). Türkiye İnsansız Hava Aracı Sistemleri Yol Haritası (2011- 2030), Erişim 01 Haziran 2013, http://www.ssm.gov.tr/_layouts/ images/iha_ ekatalog_web/ index.html
[vii] Akyürek, S, Yılmaz, M.A. ve Taşkıran, M. (2012). İnsansız Hava Araçları, Muharebe Alanında ve Terörle Mücadelede Devrimsel Dönüşüm, BİLGESAM Raporu No. 53, Ankara
[viii] Center for Security Studies (CSS), (2010). The Military Utility of Drones, ETH Zurich
[ix] Gayle,D. (14 May 2013). dailymail, 17 Mayıs 2013, http://www.dailymail.co.uk/news/article- 2324571/U-S-Navys-X-47B-stealth-drone-launches-aircraft-carrier-time–critics-warn-heralds- rise-killer-robots.html
[x] Fahlstrom, P.G. ve Gleason, T.J (2012). Introduction to UAV Systems, England
