Uluslararası STK’lardan oluşan ittifak, aralarında ABD ve Almanya’nın da bulunduğu beş ülkeyi, aşı patentlerindeki eşitsiz dağılıma göz yumdukları gerekçesiyle ırk ayrımcılığıyla suçlayarak BM’ye şikayet etti.
Aralarında Oxfam International ve Sınır Tanımayan Doktorlar gibi kuruluşların da bulunduğu bazı sivil toplum kuruluşları (STK), insan hakları hukuk örgütleri ve kamu sağlığı uzman kuruluşlarından oluşan ittifak, dünyada aşı patentlerinin dağılımında süregelen eşitsizlikler nedeniyle Birleşmiş Milletler’i (BM) acilen harekete geçmeye çağırdı.
BM Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesine (CERD) acilen işleme konulması talebiyle gönderilen şikayet dilekçesinde Amerika Birleşik Devletleri (ABD), İngiltere, Almanya, Norveç ve İsviçre, koronavirüs pandemisinde aşı ve diğer teknolojilerin, “adaletsiz” ve “ırk ayrımcılığı güden” bir şekilde dağılımına müdahale etmemek ve uluslararası insan hakları hukukunu ihlalle suçlandı.
İttifakın dilekçesinde Covid-19 aşılarının dünyada eşitsiz dağılımının ırkçı ayrımcılığa yol açtığı belirtilerek buna karşı kararlılıkla gerekli adımları atmayan ülkelerin insan hakları ihlalinden suçlu konumuna düşeceği kaydedildi. Söz konusu beş ülke ayrıca, aşıların dünyaya dağılımını iyileştirmek ve eşit erişimi sağlamak üzere gerekli önlemleri almayarak pandeminin seyrini uzatmakla suçlandı.
Zengin “beyaz”lar, yoksul “siyah”lar
Dilekçede, şu an aşı üreten ve stoklayan varlıklı ülkelerde çoğunluğu “beyazlar”ın oluşturduğuna, aşıya erişim sıkıntısı yaşayan eski sömürge ülkelerinde ise çoğunlukla “siyahlar”, “yerli halklar” ve “diğer beyaz olmayan” insanların yaşadığına işaret edilerek, “Covid-19 aşılarının dağılımındaki eşitsizlik yapısal ırkçı ayrımcılığa tam örnek teşkil etmektedir” denildi.
Şikayet dilekçesinde CERD, söz konusu ülkelere insan haklarına dayalı yükümlülüklerini hatırlatmaya ve bu ülkelerden Covid-19 aşısı, test ve tedavilerine yönelik telif haklarını geçici olarak askıya almalarını talep etmeye çağrıldı. Bunun yanında söz konusu devletlerin ilaç şirketlerinin bu ürünlere yönelik teknoloji ve bilgiyi diğer üreticilerle paylaşmasını sağlaması istendi.
“Dozların yüzde 73’ü 10 ülkeye gitti”
İttifak, dünya çapında aşı dozlarının yüzde 73’ünün sadece 10 ülkeye gittiğine ve en zengin 10 ülkenin 2021 yılı sonuna kadar 870 milyon doz aşıyı rezerve ettiğine işaret ederek yoksul ülkelere, kendilerine vaat edilen 1,8 milyar dozun sadece yüzde 14’ünün verildiğini ve Afrika kıtasında insanların sadece yüzde 5,8’inin aşılandığını vurguladı.
Güney Yarımküredeki ülkelerin 2022 yılı ortasına kadar nüfuslarının yüzde 60’ını aşılayamamaları durumunda 2025 yılına kadar 2,3 trilyon dolarlık kayba uğrayacağına da dikkat çekildi.
Gözler DTÖ toplantısında
İttifakın şikayet dilekçesinin 15 Kasım-3 Aralık tarihlerinde düzenlenecek Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) toplantısı öncesinde gelmesi dikkat çekti. DTÖ toplantısında, Güney Afrika ve Hindistan tarafından hazırlanan ve 100’ün üzerinde ülke tarafından desteklenen tasarı görüşülecek. Tasarı, aşı teknolojisi ve bilgisinin paylaşımını, patent, endüstriyel tasarım gibi telif haklarının geçici olarak askıya alınmasını öngörüyor.
Dilekçede, şikayet edilen ülkelerin tasarıya karşı çıktığına işaret edilerek bu durumun dünyada ırksal, ekonomik ve coğrafi ayrıma ve ayrımcılığa katkıda bulunduğu kaydedildi.
Şikayet dilekçesinin CERD’in 15 Kasım-3 Aralık tarihleri arasında gerçekleştirilecek toplantılarında gündeme alınması bekleniyor. Dilekçede, CERD’in bu çerçevede vereceği bir kararın DTÖ toplantısında etkili olacağına duyulan inanç da dile getirildi.
Kaynak: Deutsche Welle Türkçe
