İstihbarat teşkilatlarının birincil görevi, belirli yöntemler kullanarak geniş bir yelpazedeki tehditler hakkında bilgi toplamak, analizler yapmak ve sonuçları politika yapıcılara sunmaktır.
Görev tanımı olarak ifade edilirse, bilgi toplayıp değerlendirerek toplumların barış içinde bir arada yaşamasına yönelik riskleri önlemek amacıyla erken uyarı işlevini yerine getirmektir. (Maaßen 2017/431).
Ancak tarihin hiç bir döneminde istihbarat teşkilatları tam olarak bu amaç için kullanılmamıştır. Potansiyel tehlikelerin önceden tespit edilmesi istihbarat teşkilatlarının varoluş amacı olması gerekirken öncelikler çoğu zaman ülke çıkarları hatta politika yapıcıların çıkarları yönünde değişmiştir.
Son yüz yılda ise yaşanan yıkıcı savaşların ardından başlayan vekalet savaşlarında “yardımcı güç” olarak kullanılan istihbarat teşkilatlarının rolü giderek güçlenmiştir. Bunun en güzel örneği, geleneksel askeri ve istihbari metotların bir kombinasyonu olarak yaşanan hibrit savaşlardır.
Hibrit Savaş siyasi, manevi veya ekonomik yardımdan, askeri desteğe, terör gruplarını desteklemekten, eğitmeye, medyayı ve halkı etkilemeye dönük özel kuvvetlerin gizli kullanımına kadar bir çok örtülü operasyona imkan sağlar.
Örtülü operasyonların ise olmazsa olmazı gizli servislerin desteğidir. Bu nedenle dünyanın önde gelen ülkeleri kendi istihbarat teşkilatlarını geliştirme konusunda yarış halindedirler.
İşte bu yarışta yapay zeka teknolojisi, dengeleri değiştirme potansiyeli nedeniyle gizli servislerin mücadelesine yeni bir boyut getirdi. Ayrıca terör gruplarının da yapay zeka kullanarak istihbarat analizleri yapabilme, stratejiler geliştirme kabiliyetine erişimleri mümkün hale gelmiştir.
Uzmanlara göre 2022’den itibaren yapay zeka tarafından oluşturulan görsellerin dezenformasyon amacıyla kullanımında da rekor seviyede bir artış yaşanmıştır. Alman Yapay Zeka Araştırma Merkezi (DFKI) Genel Müdürü Andreas Dengel şunları söylüyor:
“Bunların nasıl ve nerede kullanıldığına bağlı olarak bazen çok tehlikeli sonuçları olabiliyor. Bu alanda son yıllarda kaydedilen ilerleme devrim değil, hızlı bir evrimdir. Mükemmel, pahalı yazılımlara rahatlıkla erişmek mümkün ve bu yöntemler kitleler arasında hızla popülerlik kazanıyor.”
Siber Uzayda İstihbarat
Siber uzay, çoğu kişinin duyduğu ancak tam olarak neyi ifade ettiği bilinmeyen bir terimdir. Bu terim bilinmeden yapay zeka destekli teknolojilerin istihbarat alanında kullanılması konusu tam olarak anlaşılamaz.
Özetle “Siber Uzay” dört bileşenden oluşur.
- Fiziki altyapı
- Yazılım altyapısı
- Bilgi
- İnsan
(Clemente, 2015: 163-164)
Fiziki altyapıya her türlü bilgisayar sistemleri, uydular, kablolu-kablosuz ağlar, akıllı cihazlar örnek verilebilir.
Yazılım altyapısı yukarıdaki cihaz ve sistemlerin birbirleri ile iletişim halinde olmasını sağlayan programlama dilidir.
Fiziki altyapıyı oluşturan sistemlerin yazılım programları ile iletişimleri sonucu ortaya çıkan her türlü veri ise bilgidir.
Paylaşılan resimler, videolar, e-postalar, raporlar, haberler yani veri barındıran milyarlarca içerik bilgi kapsamındadır.
Siber uzayın dördüncü unsuru insan, siber uzayı meydana getiren sistemleri kurup, bu sistemlerin birbiri ile iletişimini sağlayacak dili inşa eder. Kurduğu sistem üzerinde veriyi depolayıp, işleyerek kendi yararına kullanır.
Siber uzay endüstri, sağlık, eğitim, finans, medya, askeri ve savunma alanlarıyla doğrudan ilgilidir.
Bu kadar geniş ve kritik bir alan istihbarat açısından değerlendirildiğinde birçok tehdit ve tehlikeyi barındırmakla beraber birçok fırsat ve kolaylığı da beraberinde getirmektedir. Gerçek hayatta aylar süren bir eylem siber uzayda saniyeler içinde gerçekleşebilmektedir.
Örneğin gerçek hayatta bir kütüphanenin bir yerden başka bir yere taşınması aylar alırken, siber uzayda bir kütüphane dolusu verinin başka bir yere aktarılması dakikalar içinde gerçekleşebilir.
Güvenlik perspektifinden bakıldığında siber uzaydaki, uzay parametresi rastgele seçilmemiştir, gerçek uzayda olduğu gibi sonsuzluğu ifade eder. Bu çapta verinin anlamlı hale getirilmesi için insan zekâ ve kabiliyetlerinin ötesinde bir yeteneğe duyulan ihtiyaç nedeniyle yapay zeka geliştirilmiştir.
Yapay zekanın istihbarat alanında etkili bir şekilde kullanılması için ise şu ana unsurlar önemlidir:
Veri Toplama ve İşleme
Yapay zeka, büyük miktarda veriyi hızlı bir şekilde toplayabilir ve işleyebilir. Bu veri siber uzaydaki her türlü açık kaynaktan, sosyal medya platformları , haberler ve diğer istihbarat kaynaklarından gelebilir.
Misal Çin, yapay zeka teknolojisine sahip yüz tanıma sistemlerini kurduğu kamera ağları ile entegre ederek milyonlarca insanın yaşadığı devasa metropollerde aradığı kişiyi kısa bir sürede bulmayı hedeflemektedir.
Analitik Yetenekler ve Derin Öğrenme
Derin öğrenme algoritmaları, karmaşık ilişkileri ve desenleri tanıyabilir, anlamlandırabilir ve bu sayede gelecekteki olayları öngörebilir.
Yine derin öğrenme sayesinde yapay zeka teknolojisi dil ve çeviri konusunda insana göre çok hızlı ve maliyetsiz olabilir.
Bir dilden başka bir dile çeviri yapmak sadece metin içindeki bütün kelimeleri çevirerek gerçekleşemez. Anlamlı bir sonucun çıkması için her iki dile ve bu dilleri konuşan toplumların sosyolojik ve kültürel durumlarına da hâkim olmak gerekir. Bu nedenle istihbarat teşkilatları yabancı dil bilen yüzlerce personel çalıştırırlar, ancak yapay zeka destekli çeviri sistemleri sayesinde farklı dillerde dinleme yapabilme, uzun metinleri çevirebilme yetenekleri her geçen gün gelişmektedir.
Yakın gelecekte yüzlerce dil için ayrı ayrı dilbilimci istihdam etme gerekliliği ve zaman kaybı ortadan kalkacağı gibi insan kaynaklı bilgi sızıntılarının da azalacağı muhakkaktır.
Güvenlik ve Gizlilik
Yapay zeka tabanlı istihbarat sistemlerinin güvenliğini ve gizliliğini sağlamak kullanılan teknoloji ile doğrudan ilgilidir. Verilerin korunması ve yetkisiz erişime karşı savunmanın güçlü olması gerekmektedir.
Bu alanda istihbarata karşı koyma alt yapısının yapay zeka destekli istihbarata karşı yeniden yorumlanması zorunluluktur. Ülkelerin kendi aralarındaki en büyük rekabetin de bu alanda yaşanacağı değerlendirilmektedir.
Yapay zekaya karşı yapay zeka kullanacak ülkelerin başarıları kullanacakları yapay zeka teknolojilerine göre belirlenecektir.
İnsan-Yapay Zeka İşbirliği
İnsanlar ve yapay zeka sistemleri birlikte çalışarak en etkili sonuçları üretebilirler. İnsanların yapay zeka tarafından üretilen sonuçları doğrulaması ve yorumlaması önemlidir. Hibrit Zeka modeli olarak tanımlanan bu yaklaşım istihbarat analizlerinde insan zekasına hala ihtiyaç duyulduğunun altını çizmektedir.
Hızlı ve Esnek Tepki Yeteneği
İstihbarat eğer zamanında sağlanırsa bir anlam ifade eder. Yapay zeka sistemleri, hızlı değişen tehditlere ve durumlara uyum sağlayabilecek şekilde esnek olmalıdır. Bundan dolayı, gerçek zamanlı analiz ve tepki yeteneği önemlidir.
Etik İlkeler
Yapay zeka tabanlı istihbarat kullanımında etik ilkelerin göz önünde bulundurulması önemlidir. Her ne kadar istihbarat için insan mahremiyetine müdahale güvenlik için gerekli olsa da bunun sınırları kanun koyucu tarafından çizilmelidir.
Bu unsurların bir araya gelmesi, yapay zekanın istihbarat alanında etkili şekilde kullanılmasında önemlidir
Sonuç
Geleceğin mücadelesi, hatta çıkması muhtemel savaşların ilk yaşanacağı alan bilgi alanıdır.
Siber Uzayda patlak veren bir bilgi savaşının ne zaman başladığı, kimlerle yürütüldüğü, amacının ne olduğu ve ne kadar başarılı olduğu konuları bile bir çok ülkenin gizli servisi için hala ulaşılması güç konulardır.
Bu nedenle yapay zeka çağına geçiş yaparken geleceğin dünyasına yön verecek ülkeler bu teknolojiyi elinde bulunduranlar olacaktır.
Kaynaklar
– Clemente, D. (2015). ‘Fundamentals of Cyber Security’
– Oruç, Mehmet Akif (2019). “İstihbarat ve Yapay Zekâ İlişkisi”
– https://www.google.de/amp/s/www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-57250838.amp
