Avrupa Komisyonu 14 Eylül 2022 tarihinde Avrupa Birliği Dijital Piyasalar Yasasını (Digital Markets Act, DMA) yayınladı. DMA, özellikle büyük dijital şirketlerin faaliyetlerini irdelemekte ve düzenlemektedir.
Hangi Teknolojiler Bundan Etkilenecek?
Arama motorları, sosyal medya platformları, video paylaşım platformları, mesajlaşma uygulamaları, işletim sistemleri, web tarayıcıları, sanal asistanlar, bulut bilişim hizmetleri ve reklam hizmetleri başta olmak üzere dijital dünyada yer alan her teknoloji DMA’dan etkilenecek.
Uygulama Zaman Çizelgesi
DMA’nın kapsadığı büyük teknoloji şirketleri, belirli koşulları yerine getirerek AB içinde faaliyet göstermekte ve yasaya uyum sağlamaları gerekmektedir. DMA’nın tam olarak uygulanmaya başlanması için belirlenen tarih Mart 2024’tür. Yani bugünlerde etkilerini hissetmeye başlayacağız.
Yasanın Amacı
Bu düzenlemenin amacı, AB genelinde dijital alanda adil bir pazar oluşturmaktır. Düzenleme, “gatekeeper” olarak adlandırılan dijital pazardaki kilit aktörlerin (Alphabet, Amazon, Apple, ByteDance, Meta ve Microsoft) hizmetlerine odaklanmaktadır.
Kilit Aktörlere (Gatekeeper) Nasıl Karar Verildi?
Kilit aktörlere karar verilirken, şirketlerin pazardaki etkisine, son kullanıcıda önemli etkisinin olmasına ve kalıcı bir konumunun öngörülüyor olmasına bağlı olarak karar verildiği düzenlemede belirtilmektedir.
Ayrıca düzenleme kapsamında oluşturulan komisyon, en az 3 yılda bir kilit aktörlerin gereklilikleri karşılamaya devam edip etmediklerini kontrol ederek düzenleme yapma hakkına sahiptir.
Kilit Aktörlerlerin (Gatekeeper) Yükümlülükleri
Düzenleme kapsamında büyük aktörler kişisel verileri reklam hizmetleri için veya başka hizmetler için kullanamayacak, kullanıcıdan gelen şikayetlerin yetkili birimlere iletilmesini engellemeyecek, kişileri belirli hizmetleri kullanmaya zorlayamayacak ve kullanıcıların ek hizmetlere abone olmasını zorunlu kılmayacaktır. Düzenlemede ayrıca bu temel konuların dışında başka kısıtlamalar da yer almaktadır. Daha fazla bilgi için tam metni buradan okuyabilirsiniz.
WhatsApp Gibi Mesajlaşma Programlarının Birbiriyle Entegrasyonu
Düzenleme, mesajlaşma programlarının birlikte çalışabilmesini de zorunlu hale getiriyor. Yani iki kişi farklı mesajlaşma programı kullanıyor olsa dahi birbirleriyle iletişim kurabilecekler.
Ayrıca düzenleme kapsamında mesajlaşma programlarında güvenlik vurgusu da ön plana çıkıyor.
Kilit Aktörler (Gatekeeper) Üzerinde Denetim
Düzenleme, komisyona bu firmaları denetleme yetkisi veriyor. Böylece komisyon, inceleme başlatabilecek ve bulgularını ilgili kilit aktöre iletip alınacak önlemleri belirleyebilecek.
Kamu Yararı İlkesi
Düzenleme kapsamında komisyona, kamu yararı gerekçesiyle inisiyatif alıp bazı yükümlülükleri askıya alma hakkı da tanınmaktadır.
Adil Rekabet Ortamı
Düzenlemede, komisyona verilen yetki çerçevesinde, komisyona, rekabeti sınırlayan veya adil olmayan bir durum tespit ederse bununla ilgili gerekli tedbirleri alma hakkı da tanınmıştır.
Kurnazlık Vurgusu
Düzenlemede ilgili kilit aktörlerin kuralları çeşitli yöntemlerle aşmaya çalışmamaları, böyle bir durumun tespit edilmesi halinde işlem başlatılacağı da vurgulanıyor.
Yeni Kilit Aktörlerin Listeye Dahil Edilmesi
Komisyon, bir şirketin kilit aktör olarak listeye dahil edilip edilmeyeceğini inceleme ve araştırma hakkına sahiptir. Henüz sağlam bir konuma sahip olamamış ancak gelecek vaat ettiği öngörülen işletmelere belirli yükümlülükler uygulanabileceği de düzenlemede belirtiliyor.
Komisyona Geniş Yetki
Komisyon, bahse konu kilit aktörlerden verilere ve algoritmalara erişim yetkisi isteme hakkına da sahip oluyor. Böylece bu şirketlerin kişisel verileri nasıl işledikleri konusunda soru işaretleri de ortadan kalkmış olacak.
Para Cezaları
Komisyon, kilit aktörlerin yükümlülüklere uymaması durumunda dünya cirosunun %10’una kadar para cezası kesme hakkına sahip. Ve aynı ihlal tekrar edilirse bu oran %20’ye kadar çıkabiliyor.
Üye Devletlere ait Talepler
Düzenlemede ayrıca üye devletlere de talep hakkı tanınmış durumda. Bu kapsamda en az üç devlet bir işletmenin kilit aktör (gatekeeper) olarak belirlenmesini talep edebilir ve araştırma sürecini başlatabilirler. Veya bir devlet, listede bulunan bir kilit aktörün sistematik olarak yükümlülüklerini ihlal ettiğini iddia ederek soruşturma talep edebilir.
Sonuç
DMA, dijital pazarlarda adil rekabeti sağlamak ve büyük teknoloji şirketlerinin kullanıcı verilerini suistimal etmelerini önlemek için kritik önlemler getiriyor. Bu yasayla, dijital dünyada faaliyet gösteren devlerin faaliyetleri daha sıkı denetlenecek ve kullanıcı hakları korunacak.
Maalesef henüz AB’de olmayan Türkiye’nin de vatandaşlarının haklarını korumak adına benzer düzenlemeler yapması elzemdir. Büyük teknoloji şirketlerinin faaliyetlerini düzenlemek, dijital pazarlarda adil rekabeti sağlamak ve kullanıcıların haklarını korumak adına önemli bir adım olacaktır.
