S1: Rusya ve Ukrayna komşu mu?
Ukrayna’nın en uzun kara sınırı ve deniz sınırı olduğu ülke Rusya’dır. Ukrayna’nın Rusya ile 1974 km kara sınırı, 321 km deniz sınırı bulunmaktadır.
S2: Rusya ile Ukrayna’nın geçmişteki ilişkileri nasıldı?
Ukrayna Halk Cumhuriyeti 1917 yılında diğer ülkeler tarafından tanınmaya başlanmıştır. İkinci Dünya Savaşından sonra ise Sovyetler Birliğine dahil olan Ukrayna, bu süreçten sonra Rusya ile Sovyetler Birliği çatısı altında tek devlet gibi hareket etmiştir.
S3: Rusya ile Ukrayna arasında ne zamandan itibaren sorun çıkmaya başladı?
Sovyetler Birliğinin dağılma sürecine girmesiyle 1991 yılında bağımsızlığını ilan eden Ukrayna, artık Rusya ile sorun yaşamaya başlamıştır.
S4: Sovyetler Birliğinin dağılması ile hangi sorunlar ortaya çıkmaya başladı?
İlk anlaşmazlık Kırım’da bulunan Karadeniz Filosu ile ilgili oldu. İlk olarak Ukrayna, filonun kendi kontrolüne geçmesi kararını aldı. Aynı dönemde Rusya da filonun kendi kontrolüne geçmesi kararını aldı. Daha sonradan kısmen çözüme kavuşsa da kayıtlara ilk yaşanan gerginlik olarak geçti. Bundan sonra çeşitli problemler yaşansa da bunlar bir şekilde çözüme kavuşturuldu.
S5: Kırım sorunu nedir? Taraflar Kırım üzerinde neden anlaşamıyorlar?
Kırım yarımadası 1954 yılına kadar Rusya’nın kontrolü altındaydı. Dönemin Sovyetler Birliği Lideri 1954 yılında Kırım’ı Rusya’dan alarak Ukrayna’nın kontrolüne vermişti. O dönemde iki ülke de Sovyetler Birliği’nin bir parçası olduğu için bu durum Rusya tarafından önemsenmedi. Ancak Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla Rusya kendine ait gördüğü Kırım’ı tekrar almanın hesaplarını yapmaya başladı. 2014 yılına gelindiğinde Rusya Kırım’ı ilhak ettiğini ve bundan sonra Kırım’ın kendi toprakları olduğunu ilan etti. Bu karar Ukrayna dahil diğer ülkeler tarafından tanınmasa da Kırım her anlamda Rusya’nın kontrolüne geçmiş oldu ve hâlâ onun kontrolünde bulunuyor.
S6: Ukrayna Halkının Rusya’ya karşı bakış açısı nasıldır?
Ukrayna’nın doğusundaki Donbass bölgesinde yaşayan Rus sayısının Ukraynalı sayısından fazla olduğu söylenebilir. Ukrayna Sovyetler Birliğinden ayrıldıktan sonra ülke genelinde Rus karşıtı Ukrayna milliyetçisi sayısı ciddi oranda artmıştır. Ülke genelinde de yaklaşık %30 seviyelerinde Rus ya da Rusya’ya sempati besleyen insan bulunmaktadır. Diğer kesim ise ülkenin yönünü batıya dönmesi gerektiğini söyleyen kesimdir.
S.7: Ukrayna’nın doğusunda bulunan Donbass Bölgesindeki Donetsk ve Lugansk sorunu nedir?
Kırım’ın Rusya tarafından 2014 yılında ilhak edilmesinden sonra Ukrayna’ya bağlı olan Donetsk ve Lugansk Yerel Meclisleri 2014 yılında karar aldılar ve tek taraflı olarak bağımsızlıklarını ilan ettiler. Bu bölgedeki Rusya destekli ayrılıkçılar ile Ukrayna ordusu arasında 2014’ten bu yana çatışmalar devam etmekteydi. Son olarak Rusya Devlet Başkanı Putin, “Donetsk Halk Cumhuriyeti” ve “Lugansk Halk Cumhuriyetini” devlet olarak tanıma kararı aldı.
S8: Ukraynalı liderlerin Rusya’ya bakış açısı nasıldır?
Ukrayna siyasetinde “Batı Destekliler” ve “Rusya Destekliler” olmak üzere 2 kanat bulunmaktadır. Her iki kanattan liderler devlet başkanlığı koltuğuna oturdu. Ancak özellikle Rusya yanlısı devlet başkanları aleni şekilde Ukrayna’yı aidiyet duyduğu tarafa kanalize etmeye çalışmıştır. 2013 yılında Rusya yanlısı devlet başkanı Viktor Yanukoviç’in Ukrayna-AB Ortaklık Anlaşması’nı imzalamayı reddetmesi üzerine, ülkede iktidar karşıtı eylemler başladı ve devlet başkanı Yanukoviç ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. Bundan sonra iktidara “Batı Destekli” muhalefet geçmiştir. Kırım’ın ilhakı, Donetsk ve Lugansk’ın Rusya’nın yönlendirmesi ile bağımsızlık ilanı da bu dönemden sonra olmuştur.
S9: Ukrayna’nın jeopolitik önemi nedir?
Ukrayna öncelikle eski Sovyetler Birliğine bağlı bir devlet olduğundan hem Rusya hem de “Batı ve NATO” için önem arz etmektedir. Coğrafi konumu itibariyle şu anda NATO ile Rusya arasında tampon görevi görmektedir. NATO’nun Rusya’ya karşı kurulmuş olduğunu düşünecek olursak, Ukrayna’nın NATO’ya üyeliği Rusya için korkunç bir senaryo olabilir. Kendi sınırları aynı zamanda NATO sınırları olacak. Batı/NATO içinse, Ukrayna’nın Rusya güdümüne girmesi Avrupa Birliği ülkelerini Rusya ile komşu hale getirecektir. Bu da Batı için hoş bir senaryo olmayacaktır.
S10: Ukrayna NATO’ya üye olacağı için mi Rusya’nın hedefinde?
Rusya’nın söylemi bu şekilde. Rusya, NATO’dan Ukrayna’nın NATO üyesi olmayacağına dair taahhüt istiyor ancak NATO bu talebi geri çeviriyor. Ukrayna ise yıllardır NATO’ya dahil olmak istiyor. Rusya’ya ret cevabı veren aynı NATO, Ukrayna’ya doğrudan hayır demek yerine çeşitli bahaneler ile Ukrayna’nın bu talebini kabul etmedi ve “dayanışma” sözü verdi.
S11: Tek sorun Ukrayna’nın olası NATO üyeliği mi?
Elbette ki hayır. Rusya bu söylem üzerinden Ukrayna’yı işgal için kendisine imkân oluşturmak istedi. Rusya, eski bir Sovyetler Birliği ülkesinin kendi kontrolünde olmamasını hazmedemiyor. NATO, Rusya’nın istediği garantiyi vermiş olsaydı da Rusya muhtemelen farklı bir gerekçe ile yine Ukrayna’yı işgal arayışında olacaktı. Ayrıca Rusya, yeni dünya düzenine geçişte elleri dolu olmak ve oyun kurucu olmak istiyor.
S12: Yeni Dünya Düzeni Derken?
Sovyetler Birliğinin yıkılması ile Soğuk Savaş dönemindeki “çift kutuplu” dünya düzeninden, ABD’nin süper güç olduğu “çok kutuplu” dünya düzenine geçilmiştir. Olası yeni düzende tekrar “çift kutuplu” sisteme geçilecektir. Bu kutuplardan birisi ABD’nin liderliğindeki “Atlantik Kutbu” diğeri ise Rusya ve Çin Liderliğindeki “Asya Pasifik Kutbudur”. Rusya bu olası düzen için kendine bakan yönüyle işi sıkı tutmaktadır. Rusya kendi kutbuna olabildiğince fazla sayıda ülkenin dahil olması için her yola başvurmaktadır.
S13: Ukrayna askerî güç olarak hangi seviyede?
Ukrayna için bir “askerî güç” dememiz çok zor. Halen Sovyetler Birliğinden kalma Rus üretimi savaş uçakları, hava savunma sistemi ve diğer ekipmanları kullanıyorlar. Ordunun modernizasyonu tam olarak sağlanmadı. NATO Ukrayna’yı birliğe almamasına sebep olarak, Ukrayna’nın NATO standartlarının altında olduğunu ve gerekli entegrasyonu sağlaması gerektiğini öne sürmektedir.
S14: Rusya Ukrayna’ya düzenlediği işgal girişiminde başarılı olabilir mi?
Rakamlara bakacak olursak Rusya askerî güç olarak Ukrayna’dan çok daha ileri seviyede. Rusya’nın askerî harcaması Ukrayna’nın yaklaşık 10 katı, asker sayısı yaklaşık 4 katı, zırhlı araç sayısı yaklaşık 5 katı, savaş uçağı sayısı ise 10 kattan fazla. Tüm bunları göz önünde bulunduracak olursak Ukrayna’nın işinin çok zor olduğunu söyleyebiliriz.
S15: İlk gün için Rusya ciddi kayıplar verdi, böyle devam eder mi?
Rusya saldırıyor Ukrayna ise savunma yapıyor. Rusya’nın daha fazla zayiat vermesi normal. Çünkü bir yeri ele geçirmeye çalışıyor. Ama ilerleyen günlerde Rusya’nın ele geçireceği yerler artarsa Ukrayna ordusuna ciddi zayiat verdirebilecektir. Bu durumda Rusya’nın zayiatı muhtemelen azalacaktır.
